Levenslust Schuldgevoel

Mensen met psychische klachten kampen vrijwel zonder uitzondering met schuldgevoelens. Ze hebben last van somberheid bijvoorbeeld, maar ook van de impact daarvan op hun omgeving. Ander voorbeeld: mensen met een fobie voelen zich vaak schuldig over alles wat ze niet durven, omdat hun dierbaren daar ook mee worden geconfronteerd.

Omdat schuldgevoel zo algemeen en veelvoorkomend is bij uiteenlopende vormen van psychisch lijden wordt het eigenlijk nooit beschouwd als een symptoom (verschijnsel) van een stoornis (ziekte). Het is niet specifiek genoeg…

Je kunt er over twisten of schuldgevoel voldoende aandacht krijgt bij de behandeling van psychische stoornissen, maar om een belangrijk punt kunnen we niet heen: schuldgevoel is NIET abnormaal. Schuldgevoel kennen we allemaal, ook de overgrote meerderheid die nooit naar een psycholoog hoeft. Schuldgevoel hoort bij het leven van ieder van ons. Sterker nog: zelfs onze huisdieren kennen het!

Mensen hebben elkaar in de loop der tijd wijsgemaakt dat je het over die schuldgevoelens beter niet kunt hebben, en daarmee is schaamte het broertje of zusje van schuld geworden.

Als je een dierbaar iemand verliest zal je, ongeacht de oorzaak van het overlijden, momenten tegenkomen waarop je je schuldig voelt. Dat kan gaan over iets dat speelde voor het overlijden, maar evengoed in de tijd erna. Je hebt iets verzwegen, of niet goed besproken, je hebt gevoelens voor iemand anders, het kan allemaal.

Maar: het MAG ook allemaal. Aan schuldgevoelens hoort geen waardeoordeel te kleven: ze bestaan, en we hebben het er maar mee te doen. Het gaat om emoties die complex zijn, en daarmee ook vaak lastig te hanteren, maar daarmee zijn ze niet fout!

Wat helpt als het om ingewikkelde gevoelens gaat is het delen met anderen. (H)erkenning maakt het gemakkelijker. Het lost niet alles op, maar draaglijker wordt het meestal wel. Daarom geloven we ook in dit thema voor een bijeenkomst van Levenslust: in de rouw doen zich vaak momenten met schuldgevoelens voor. Daar is echter niets vreemds aan, en dat is ook wat het gesprek met lotgenoten kan opleveren: het mag vreemd lijken, maar het is niet gek!

(Gastblog van psychiater Bram Bakker)